Zaandam ligt aan weerszijden van de Zaan. De kern wordt gevormd door twee parallelle dijken aan weerszijden van de Zaan: Oostzijde en Westzijde. Later ging men haaks hierop paden aanleggen, het veld in, waar de molens stonden. Vooral in de buurt van de Oostzijderkerk heeft enige centrumvorming plaatsgevonden. In de 19e eeuw heeft verdere centrumvorming plaatsgevonden langs de Gedempte Gracht en enkele parallel daaraan verlopende straten. Dit centrum is inmiddels voorzien van structuur door middel van het plan Inverdan, een project waarbinnen het centrum en het stationsgebied een opknapbeurt hebben gehad.
In Zaandam is van oudsher veel bedrijvigheid gevestigd aan de oevers van de rivier de Zaan. Diverse industrieën zoals de voedingsmiddelenindustrie en de verfchemie hebben hier hun vestigingsplaats gekozen. In de loop van de 19e eeuw vestigden zich vele industriële bedrijven langs de Zaan, die op stoomkracht in plaats van windkracht waren gebaseerd, en die deels weer tot industrieel monument zijn geworden, zoals de Verkade fabriek op onderstaande foto.
In Zaandam centrum moet je het stadhuis gezien hebben. Als je dan richting de rivier de Zaan loopt dan kom je nog twee kerken tegen, genaamd de Bonifatiuskerk en de Oostzijderkerk. Door de Zaan is nog een mooie sluis te bekijken, deze sluis heet de Willeminasluis met twee mooie beelden aan beide kanten. De allermooiste bezienswaardigheid in Zaandam centrum is het hotel bij het Centraal Station, dit hotel is gebouwd door te knutselen met de Zaanse stijl, het is namelijk een mengeling van verschillende Zaanse huisjes. Tot slot is het Tsaar Peterhuisje een aanrader om te bezoeken, dit is één van de oudste nog bestaande houten huisjes van Nederland.
De Zaanstreek is het oudste industriegebied van West-Europa, er draaiden in die tijd maar liefst zo’n 600 molens!
